Tayvan lideri Tsai, Çin'i "dolar diplomasisi" yürütmekle suçladiEmre Aytekin

PEKIN (AA) - Çin ile egemenlik ihtilafi içindeki Tayvan'in lideri Tsai Ing-wen, Pekin yönetimini, Orta Amerika ülkesi Honduras'in Ada ile diplomatik iliskilerini kesmesine iliskin, "dolar diplomasisi" yürütmekle suçladi.

Tsai, Honduras'in kararinin duyurulmasinin ardindan yayimladigi yazili açiklamada, Tayvan'in, tehditler karsisinda yilmayacagini dünyaya kanitladigini, diplomatik müttefikleri ve benzer fikirleri paylastigi küresel ortaklariyla dayanisma içinde olmayi sürdürecegini belirtti.

Tayvan'in yillardir, diplomatik müttefiklerinin uzun vadeli kalkinmasini, ileriye dönük ve pragmatik bir yaklasimla, tüm olanaklariyla destekledigini vurgulayan Tsai, "Çin ile anlamsiz dolar diplomasisi yarisina girmeyecegiz." ifadesini kullandi.

Çin'in son yillarda Tayvan'in uluslararasi katilimi engellemek üzere her tür yola ve araca basvurdugunu, askeri tehditlerini arttirarak bölgesel barisa ve istikrara zarar verdigini savunan Tsai, "Baski ve tehditler, Çin Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti'nin birbirinin boyundurugunda olmadigi gerçegini degistirmeyecektir. Bu girisimler, Tayvan halkinin özgürlüge ve demokrasiye sarsilmaz bagliligini ve dünya ile açik yürekli iliski kurma kararliligini yok edemeyecektir." degerlendirmesinde bulundu.

Honduras hükümeti, bugün Tayvan ile diplomatik iliskilerini kestigini, onun yerine Çin Halk Cumhuriyeti'nin (ÇHC), Çin'in temsilcisi olarak tanindigini duyurmustu.

Çin ile Honduras arasinda diplomatik iliskilerin kurulmasina iliskin ortak bildiri, bugün Pekin'de imzalanmisti.

- Tsai'nin iktidarinda 9 ülke Tayvan ile diplomatik iliskilerini kesti

Tsai'nin 2016'da iktidara gelmesinden bu yana 9 ülke, Tayvan ile diplomatik iliskilerini sonlandirarak Çin'i tanima karari aldi.

2016'da Sao Tome ve Principe Demokratik Cumhuriyeti, 2017'de Panama, 2018'de Dominik Cumhuriyeti, El Salvador ve Burkina Faso, 2019'da Soloman Adalari ve Kribati, 2021'de Nikaragua ve son olarak 2023'te Honduras, Taipei yerine Pekin ile diplomatik iliski kurdu.

Tayvan hükümeti, Çin'in, diplomatik müttefiklerini ekonomik destek vaadiyle kendisinden kopardigini savunuyor. Honduras ile yasanan ayrilikta Tegucigalpa yönetiminin dis borçlarinin ödemesine destek talebinin Tayvan'dan karsilik bulamamasinin etkili oldugu iddia ediliyor.

Honduras'in iliskilerini kesmesinin ardindan Tayvan'i diplomatik olarak tanimayi sürdüren Birlesmis Milletler (BM) üyesi ülke sayisi 12'ye düstü.

Halen Orta Amerika ülkeleri Guatemala ve Belize, Güney Amerika ülkesi Paraguay, Karayip ülkeleri Haiti, Saint Vincent ve Grenadinler, Saint Kitts ve Nevis, Saint Lucia, Pasifik ülkeleri Tuvalu, Nauru, Palau ve Marshall Adalari ile Afrika ülkesi Esvatini, Tayvan'i Çin'in temsilcisi olarak taniyor.

BM üyesi olmayan Vatikan da Tayvan ile diplomatik iliskisini sürdürüyor.

- Çin-Tayvan anlasmazligi

Çin'de Ikinci Dünya Savasi'nin ardindan çikan iç savasta Mao Zidong liderligindeki Çin Komünist Partisinin (ÇKP) 1949'da iktidari ele geçirmesi ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurulusunu ilan etmesi üzerine Çan Kay-sek liderligindeki Çin Milliyetçi Partisi (Kuomintag) üyeleri, Tayvan'a yerlesip 1912'de kurulan "Çin Cumhuriyeti" iktidarinin Ada'da devam ettigini ileri sürerek bagimsizlik ilan etmisti.

Bu girisim Çin tarafindan kabul edilmese de Tayvan temsilcileri, 1971'e kadar Birlesmis Milletler (BM) Genel Kurulunda Çin'i temsil etmisti. 1950'ler ve 1960'larda çok sayida ülkenin diplomatik iliski tercihini Çin Cumhuriyeti'nden Çin Halk Cumhuriyeti'ne çevirmesinin ardindan 1971'de BM Genel Kurulunda yapilan oylamada Pekin hükümetinin Çin'in tek mesru temsilcisi kabul edilmesiyle Tayvan'in uluslararasi örgütlerdeki konumu belirsiz hale gelmisti.

Pekin yönetimi, "Tek Çin" ilkesini benimseyerek Tayvan'in kendi topraklarinin parçasi oldugunu savunuyor. Çin, bogaz ve çevresindeki askeri varliginin yani sira Tayvan'in fiili bagimsizliginin hukuki bir statü kazanmasina, Tayvan hükümetinin dünya ülkeleriyle müstakil diplomatik iliskiler kurmasina, BM'de ve diger uluslararasi kuruluslarda temsil edilmesine karsi çikiyor.

ÇHC, kendisini taniyan ülkelerin Tayvan ile diplomatik iliskilerini kesmesini sart kosuyor.