GÜNCELLEME - 2023 Nobel Fizik Ödülü'nü Pierre Agostini, Ferenc Krausz ve Anne L'Huillier kazandiEcem Sahinli ÖgüçÖZ GEÇMIS BILGISI VE DETAYLAR EKLENDI

ANKARA (AA) - 2023 Nobel Fizik Ödülü'nü, maddedeki elektron dinamikleriyle ilgili çalismalarindan dolayi ABD'li fizikçi Pierre Agostini, Macar fizikçi Ferenc Krausz ve Fransiz fizikçi Anne L'Huillier kazandi.

Isveç Kraliyet Bilimler Akademisinde düzenlenen basin toplantisinda, Nobel Fizik Ödülü, "maddedeki elektron dinamiklerinin incelenmesi için zamanin en küçük birimi yani saniyenin bir kentilyonda biri olan attosaniye isik darbeleri üreten deneysel yöntemler" kesfeden Agostini, Krausz ve L'Huillier'e verildi.

Basin toplantisinda Agostini, Krausz ve L'Huillier'in, elektronlarin hareket ettigi veya enerji degistirdigi süreçleri ölçmek için kullanilabilecek kisa isik darbeleri yaratmanin bir yolunu kesfettikleri belirtildi.

- Anne L'Huillier kimdir?

L'Huillier, 16 Agustos 1958'de Fransa'nin baskenti Paris'te dogru.

Fransiz Alternatif Enerjiler ve Atom Enerjisi Komisyonu'nda 1986'da kalici kadroya dahil olan L'Huillier, 1995'te Isveç'teki Lund Üniversitesi'nde "doçent" ünvanini aldi.

L'Huillier, 1997'den bu yana Lund Üniversitesi'nde fizik profesörü olarak çalismalarina devam ediyor.

- Ferenc Krausz kimdir?

Krausz, 17 Mayis 1962'de Macaristan'in Mor kentinde dünyaya geldi.

Macaristan'da bulunan Eötvös Lorand Tudomanyegyetem (ELTE) Üniversitesi'nde fizik ve Budapeste Teknik Üniversitesi'nde elektrik mühendisligi egitimi alan Krausz, 2004'te Almanya'nin Münih kentindeki Ludwig Maximilians Üniversitesi'nde deneysel fizik kürsüsü baskani oldu.

Krausz, halihazirda merkezi Almanya'da bulunan Max Planck Kuantum Optigi Enstitüsü'nde çalisiyor.

- Pierre Agostini kimdir?

Agostini, 1968'de Fransa'daki Aix Marseille Üniversitesi'nde doktorasini tamamladi.

Doktorasinin ardindan 2002 yilina kadar Fransa'daki CEA Saclay Enstitüsünde çalisan Agostini, 2005'te Ohio Eyalet Üniversitesi'nde fizik profesörü oldu.

Agostini, Ohio Eyalet Üniversitesi'nde çalismaya devam ediyor.

- 2022 ve 2021'de de Nobel Fizik Ödülünü üç bilim insani kazanmisti

2022'de Nobel Fizik Ödülü'nü kuantum mekanikleri konusundaki çalismalarindan ötürü Fransiz fizikçi Alain Aspect, Amerikali teorik ve deneysel fizikçi John F. Clauser ve Avusturyali kuantum fizikçisi Anton Zeilinger kazanmisti.

Ödülün üç bilim insanina, "dolanik fotonlarla ilgili deneyler, Bell esitsizliklerinin bozuldugunun gösterilmesi ve kuantum enformasyon biliminde öncülükleri" vesilesiyle verildigi açiklanmisti.

2021 Nobel Fizik Ödülü'nü, Japon meteorolog ve klimatolog Syukuro Manabe, Alman osinograf ve iklim modelleyicisi Klaus Hasselmann ve Italyan teorik fizikçi Giorgio Parisi kazanmisti.

"Dünya'nin ikliminin fiziksel modellemesini yapan, küresel isinmayi hatasiz öngören ve degiskenligini ölçen" Manabe ve Hasselmann'in "karmasik sistemlerin kavranmasina ezber bozan katki sunduklari" bildirilmisti.

Parisi de "atomdan gezegen ölçegine kadar fiziksel sistemlerde dalgalanmalar ve düzensizligin etkilesimini kesfinden" ötürü ödüle layik görülmüstü.

Nobel Fizik Ödülü, 2020'de kara deliklerin kesfine katki saglayan çalismalarindan ötürü Ingiliz matematiksel fizikçi Roger Penrose, Alman astrofizikçi Reinhard Genzel ve Amerikali gök bilimci Andrea Ghez arasinda paylastirilmisti.

Ghez, 1901'den bu yana ödülü kazanan dördüncü kadin olmustu. 1903'te Marie Curie, 1963'te Maria Goeppert-Mayer ve 2018'de Dana Strickland Nobel Fizik Ödülü'nü kazanmisti.

Ödülü, 1921 yilinda ünlü Alman fizikçi Albert Einstein kazanmisti.

1915 yilinda kristallerin yapilarini X isinlari yardimiyla analiz eden Lawrence Bragg, 25 yasinda Nobel Fizik Ödülü'nü babasi William Henry Bragg ile paylasmis ve bugüne kadar ödülü kazanan en genç fizikçi olmustu.

Arthur Ashkin de 96 yasinda Nobel Fizik Ödülü'ne layik görülerek simdiye kadar bu ödülü kazanan en yasli fizikçi unvanini kazanmisti.

- Nobel Ödülleri hakkinda

Isveçli Alfred Nobel'in vasiyeti üzerine ölümünden sonra 9 Haziran 1900'de kurulan Nobel Vakfinin insanliga hizmette bulunanlara verdigi ödüller, dünyada en saygin ödüller olarak kabul ediliyor.

Nobel Ödülleri, Isveç Kraliyet Bilimler Akademisi, Isveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi tarafindan, fizik, kimya, edebiyat, baris ve tip olmak üzere 5 ayri dalda en basarili kabul edilen kisiler veya kuruluslara veriliyor.

Bunlara ek olarak, Nobel Ekonomi Ödülü, 1968'de Isveç Merkez Bankasinin Alfred Nobel'in anisina ekonomi dalinda da ödül verilmesini kararlastirmasiyla, ilk kez 1969'da verildi.

Nobel Ödülleri, her yil Alfred Nobel'in ölüm yil dönümü olan 10 Aralik'ta düzenlenen törenle sahiplerine teslim ediliyor.

Öte yandan ödüllerin 1901'deki baslangicindan bu yana verilmedigi bazi yillar da oldu. Toplamda 49 defa yapilan ödül iptallerinin çogu Birinci ve Ikinci Dünya Savaslari sirasinda gerçeklesti.

Ödül törenleri, Kovid-19 salgini nedeniyle 2020 ve 2021'de de yapilamamisti.