ANALIZ - Yemen'de petrol ihracinin durmasi zaten kirilgan olan ülke ekonomisini çikmaza sürüklüyorAziz Ahmadi,Muhammed Semiz,Halime Afra Aksoy- Yemen'de 2015'te iç savasin baslamasindan önce günlük 150 bin varil olan petrol üretimi, hükümetin çabalarina ragmen bugün sadece günlük 60 bin varil sinirinda kalmis durumda - Yemenli ekonomi uzmani Vefik Salih: - "Ham petrol ihracatinin durmasiyla hükümet su anda en önemli döviz kaynagini kaybetti ve devletin kamu maliyesini büyük ölçüde etkiledi"

ISTANBUL (AA) - AZIZ EL-AHMEDI - Yemen ekonomisi, Iran destekli Husilerin 8 ay önce hükümetin kontrolündeki limanlara düzenledigi saldirilar nedeniyle duran petrol ihracinin yikici etkileri karsisinda buhrana sürükleniyor.

Yemen hükümeti, yillardir kamu harcamalari için en önemli kaynak olarak petrol gelirlerine bel bagliyor ve iç savas kosullarindaki sikintilar nedeniyle petrol gelirleriyle karsilanan kamu çalisanlarinin maaslarinin ödenmesi ve yerel para birimindeki istikrarin saglanmasi konularinda sorunlar yasiyor.

Yemen'de 2015'te iç savasin baslamasindan önce günlük 150 bin varil olan petrol üretimi, hükümetin çabalarina ragmen bugün sadece günlük 60 bin varil sinirinda kaldi.

Husiler, Ekim 2022'de ateskesin uzatilmasi konusunda hükümetle anlasma saglanmamasinin ardindan Hadramevt ve Sebve kentlerindeki üç petrol limanina saldirilar düzenledi. Bu durum, hükümeti en önemli gelir kaynagi olan petrolden mahrum birakti.

- Araplarin hep birlikte harekete geçmesi çagrisi

Yemen Baskanlik Konseyi Baskani Resad el-Alimi, 19 Mayis'ta Cidde'de düzenlenen 32. Arap Birligi Zirvesi öncesinde yaptigi açiklamada, Husileri, gemilerin ve tankerlerin petrol ihraç edilen limanlara ulasmasini engellemeye devam etmekle suçladi.

Alimi, Yemen hükümetinin ekonomiyi canlandirma, temel hizmetleri ve insani müdahaleleri iyilestirme çabalarini desteklemesi için Arap koalisyonuna "topluca harekete geçilmesi" çagrisinda bulundu.

Birlesmis Milletler (BM) Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg de 18 Mayis'ta, BM Güvenlik Konseyinde yaptigi konusmada, Yemen'de kötülesen ekonomik durum, ekonomik hareketliligin kisitlanmasi ve bunun ekonomi üzerindeki etkisiyle ilgili endiselerini ifade etti.

Yemen hükümetinin tüm gelirlerinin yarisindan fazlasinin petrol ihracindan elde edildigini kaydeden Grundberg, petrol ihracinin durmasinin hükümetin Yemen halkina karsi yükümlülüklerini yerine getirmesini olumsuz etkiledigine isaret etti.

- Limanlarin dogrudan hedef alinmasi tehdidi

Husiler, Yemen hükümetinin kontrolü altindaki limanlara yönelik ilk saldirilarini Kasim 2022'de düzenledi.

Sözde Yemen hükümeti Basbakani Abdulaziz Habtur, o dönem Husilere ait El-Mesira televizyonuna yaptigi açiklamada, "Petrol gelirlerinin Sana'daki Merkez Bankasina aktarilmasi konusunda bizimle bir anlasmaya varilmazsa o zaman ticaret demir ve atesle yapilir." ifadelerini kullandi.

Söz konusu mesele, Yemen'in disinda diger ülkelerin de gündeminde yer aldi.

ABD, Ingiltere ve Fransa subat ayinin ortalarinda yayimladiklari ortak açiklamada, "Husilerin altyapiya yönelik saldirilari ile baris sürecini tehdit eden ve tüm Yemenlilere ekonomik zarar veren diger uygulamalarini" kinadi.

Açiklamada, Yemen'de gelisen bir ekonomi ile Yemen halki için is ve geçim firsatlari saglanmasinin önemi vurgulandi.

- Acil önlem hamleleri

Yemen hükümeti ise petrol üretimi ve ihracat sürecinin durmasinin yansimalariyla mücadele için 10 Subat'ta harcamalarin azaltilmasini; 2023 için beklenen gelirlerin çesitlendirilmesini öngören yeni önlemler alacagini duyurdu.

Bu hamle, hükümetin gümrük vergilerini yüzde 50 artisla 750 riyale yükseltilmesini onaylamasindan bir ay sonra geldi.

Ancak Meclis, "vatandaslarin yasam kosullarinin yani sira çalisanlar ve düsük gelirli gruplar için gerekli alternatifleri dikkate almadigi" gerekçesiyle hükümetin bu hamlesine çekinceli yaklasti.

- "Hükümet en önemli döviz kaynagini kaybetti"

Yemenli ekonomi uzmani Vefik Salih, AA muhabirine yaptigi açiklamada, "Ham petrol ihracatinin durmasiyla hükümet su anda en önemli döviz kaynagini kaybetti ve devletin kamu maliyesi büyük ölçüde etkilendi." dedi.

Kamusal kaynaklarda yasanan düsüse isaret eden Salih, bunun basta elektrik olmak üzere kamu hizmetleri harcamalari ve çalisanlarin maaslarinin ödenmesi gibi hükümetin mali yükümlülüklerini yerine getirmesi konusunda tehdit olusturdugunu söyledi.

Salih, petrol ihracatinin kesilmesinden kaynaklanan etkinin sadece hükümetin daha fazla mali kaynak kaybiyla sinirli olmadigini, ayni zamanda döviz piyasalarina müdahale etme ve emtialari, özellikle de resmi müdahale gerektiren temel ürünleri ithal etmek için gereken parayi saglama yetenegini de zayiflattigini belirtti.

Ayrica ithalat hacminin genislemesi karsiliginda ihracatin düsüse geçtigine dikkati çeken Salih, bunun ticaret dengesini etkileyerek dis ticaret açigini genislettigini, ithalat için gerekli para birimini saglamasi için hükümet üzerindeki baskiyi artirdigini ve ithalatin her yil daha yüksek maliyetli olmasi anlamina geldigini belirtti.

Salih, "Tüm bu riskler, gün sonunda ulusal para biriminin degerine yansiyor." dedi.

Bu durumun, yerel piyasadan döviz alimina yönelik baskiyi da artirdigina dikkati çeken Salih, gün sonunda Yemen riyalinin satin alma degerinin zayifladigini ve enflasyonun yükseldigini kaydetti.

Iç savasin sürdügü ülkede yerel para birimi de son yillarda döviz karsisinda rekor düsüs kaydediyor.