Deniz Kasifi, Akdeniz'de veri toplayacakGökhan Yildiz- Türkiye'de daha önce hiç yapilmamis en ayrintili ve yüksek çözünürlüklü ölçüm çalismasini gerçeklestirecek olan Deniz Kasifi, Akdeniz'de yaklasik 20 gün boyunca kalacak

ISTANBUL (AA) - Türkiye Is Bankasi tarafindan Orta Dogu Teknik Üniversitesi’nin (ODTÜ) Deniz Bilimleri Enstitüsü’nün kullanimina sunulan Deniz Kasifi adli glider cihazi, su alti kesiflerini sürdürüyor.

Bankadan yapilan açiklamaya göre, ilk arastirmasini Marmara’da tamamlayan Deniz Kasifi, Akdeniz’de ölçümler yaparak bilime isik tutacak veriler toplayacak.

Deniz Kasifi, söz konusu alanda ODTÜ'ye bagli Deniz Ekosistem ve Iklim Arastirmalari Merkezi’nin (DEKOSIM) mevsimsel olarak yilda 4 kez gerçeklestirdigi seferlere katilacak. Ayni zamanda derin denizlerde daha kapsamli bir sekilde ölçüm yaparak bilime isik tutacak veriler toplayacak.

Türkiye'de daha önce hiç yapilmamis en ayrintili ve yüksek çözünürlüklü ölçüm çalismasini gerçeklestirecek olan Deniz Kasifi, Akdeniz'de yaklasik 20 gün boyunca kalacak.

Bu deniz çalismasinda, Dogu Akdeniz’de ilkbahar sonu ve yaz basinda düzenli olarak gerçeklesen iki doga olayinin daha iyi anlasilmasi amaçlaniyor.

Dogu Akdeniz suyunda isinin artmasiyla birlikte alt ve üst su tabakalardaki sicaklik farki, denizlerdeki üretim ve dolasimi etkileyen bir tabakalasma baslatiyor.

Alt ve üst tabakalardaki su sicakliklarinin ve yogunluklarinin birbiriyle yakinlasmasiyla gerçeklesen kis karisimi sayesinde, normalde besin tuzlari derin sulardan yüzeye tasiniyor. Ancak bu tabakalasma oksijen kaynagi, mikroskobik bitkisel organizmalar olan fitoplanktonun çogalmasi için gereken besin tuzlarinin yüzeye tasinmasina engel oluyor.

Tüm Akdeniz için önemli olan Levanten ara tabaka suyu da bu dönemde olusuyor. Kisa süreli deniz seferleri, bu iki olayin açiklanmasi için yeterli olmuyor. Son teknolojilerle donatilan Deniz Kasifi’nin uzun süre araliksiz çalisma yapabilme kapasitesi sayesinde daha detayli bilgilerin elde edilmesi öngörülüyor.

- Deniz Kasifi gerekli tedbirlerin alinabilmesi için veri topluyor

Deniz Kasifi, iklim degisikliginin denizlerdeki olumsuz etkileri basta olmak üzere yüksek veri ihtiyaci duyulan sorunlarin tespiti, takibi, çözüm önerileri gelistirilmesi ve gerekli tedbirlerin alinabilmesi için veri topluyor.

Bu veriler, Marmara’da yasanan müsilaj gibi felaketlerin ve kirliligin önlenmesinin yani sira denizlerimizdeki ekosistemin sürdürülebilirligine yönelik bilimsel çalismalara katki sunmasi açisindan da büyük önem tasiyor.

Is Bankasi ve ODTÜ’nün Deniz Kasifi ile ilgili çalismalari, herkesin hassasiyet göstermesi ve katkida bulunmasi gereken temiz bir dünya, temiz bir çevre hedefi için üniversite-özel sektör is birligine somut bir örnek teskil ediyor.

Yürütülen is birligi kapsaminda, üç tarafi denizlerle çevrili olan Türkiye'nin deniz kirliligi konusundaki bilimsel ve akademik çalismalarin hem daha verimli hem de daha büyük ölçekli yapilabilmesi hedefleniyor.

Buna ek olarak, yürütülen çalismanin orta ve uzun vadede yasamin, gezegendeki biyolojik çesitliligin ve ekosistemin önemli bir kaynagi olan denizlerin korunmasi, kirliligin önüne geçilmesi konusunda toplumu bilinçlendirme, deniz ve iklim okuryazarligini artirma yönünde de genisletilmesi öngörülüyor.

Deniz altinda gemiden bagimsiz olarak belirlenen bir rotada 100 güne kadar sürekli ölçüm yapabilen cihaz, yüzeyden bin metre derinlige kadar inip çikarak ilerliyor.

Her salinimin sonunda yüzeye çiktiginda topladigi verileri uydu sistemi üzerinden bilim insanlarina aktarabilen bu cihazin üzerinde denizlerdeki sicaklik, tuzluluk, oksijen, klorofil, bulaniklik gibi su kolonunun özelliklerini ölçebilen çok çesitli sensörler bulunuyor.

Her türlü hava ve deniz kosulunda osinografik ölçümler için kullanilabilen glider cihazi, üzerinde tasidigi gerçek zamanli azot ölçebilen sensörüyle dünyadaki benzerlerinden ayriliyor. Söz konusu sensör, su anda denizlerde besin tuzu ölçümü yapabilen en son teknolojiyi içeriyor.

Ilk arastirma kesfini 12-16 Ocak 2023 tarihleri arasinda Marmara’da yapan cihaz, bu kesifte Istanbul Bogazi’ndan Marmara'ya giren akintinin yarattigi degisiklikler ve dogu bati yönündeki oksijen dagilimi dahil su kolundaki degisimleri inceledi.

Kesifte, Bogaz akintisinin 24 saat içinde gücüne göre üst ve alt suyu karistirarak üst suda sicaklik ve tuzluluk degisimlerine neden oldugu gözlemlendi.

Daha önce modellerle tahmin edilen ve uydudan sinyali görülen bu durum, ilk kez gerçek zamanli ve yerinde ölçümlerle detayli bir sekilde ortaya konuldu. Bu degisiklikler, zaman içerisinde tür çesitliliginin azalmasi, besin bulmada zorluk ve deniz canlilarinin göç etmesi gibi pek çok soruna neden olabilir.

Dogu-bati ekseninde uzanan kesitte ise ölçümlerin kis aylarinda gerçeklestirilmesine ve oksijen çözünürlügünün yüksek olmasina ragmen batidan doguya gittikçe alt tabakadaki oksijenin çok hizli azaldigi görüldü.

Kesitin özellikle bati kisminda kalan bölümünde döngüsel akintilarla (girdaplar) güney baseni alt suyuna ciddi bir taze su eklendigi anlasildi. Bu durum, Marmara dip suyunun kirlilik, iklim degisikligi gibi dis baskilara karsi direncini artiriyor. Ancak yazin baslamasiyla bu durumun ortadan kalktigi da biliniyor.