3 SORUDA - Moskova'daki Suriye konulu toplanti gündemiMehmet Emin Cengiz- Esed rejiminin su ana kadar gösterdigi tavir göz önüne alindiginda özellikle Cumhurbaskani Recep Tayyip Erdogan ve rejim lideri Bessar Esed arasinda Rusya'nin arabuluculugunda dahi olsa bir zirvenin gerçeklesmesi simdilik pek mümkün görünmüyor

Arastirmaci Mehmet Emin Cengiz, Moskova'da Türkiye, Rusya, Esed rejimi ve Iran arasinda disisleri bakan yardimcilari düzeyinde gerçeklesen Suriye konulu toplantiya dair degerlendirmeyi, 3 soruda AA Analiz için kaleme aldi.

- Toplantinin amaci neydi?

Halihazirda 12 yili geride birakan Suriye krizinde, halkin büyük bölümü Esed rejimiyle psikolojik manada tamamen baglarini koparmis durumda ve hiçbir sekilde rejimle uzlasiya varmamak için direniyor. Ancak rejimin, Iran ve Rusya'nin destegiyle büyük katliamlar sonucu Suriye'de genis toprak parçalarini Suriyeli muhalif gruplardan geri almasi ve devletler düzeyinde rejimin askeri olarak muzaffer görülmesi nedeniyle dünyada Esed rejimine yönelik siyasi açilim politikasi uygulaniyor. Rejim taraftarlari bunu kendilerine uygulanan "bölgesel izolasyonun" bitmesi olarak okuma egiliminde.

Orta Dogu ve Kuzey Afrika bölgesinde Arap Bahari süreci sonrasinda farkli bölgesel güçler arasinda gerilimin azaldigi ve muhtelif dosyalarda uzlasmalarin oldugu bir dönem yasaniyor. Bu süreç özellikle Joe Biden'in Amerika Birlesik Devletleri'nde (ABD) iktidara gelmesinden sonra ivme kazandi. Esed rejimi de bu cari bölgesel atmosferden ziyadesiyle yararlanmaya çabaliyor. Bu sürecin bir getirisi olarak pek çok Arap ülkesi Esed rejimiyle diplomatik kanallari açma ve rejimi Arap Birligine geri döndürme egiliminde. Esed rejiminin Arap Birligine dönmesine uzunca bir süre ayak direyen Suudi Arabistan bile son dönemde bu tavrini yumusatmisa benziyor. 6 Subat'ta yasanan deprem felaketinin ardindan ekonomik darbogazda da olan rejim bir nevi deprem diplomasisi izleyerek kendisine yönelik olumsuz tutumda bulunan ülkelerle iliski kurmaya çalisiyor. Türkiye de bölgedeki gelismelere bigane kalmayarak Esed rejimiyle hem ülkedeki Suriyeli siginmacilarla hem de sinir güvenligiyle ilgili konulari görüsmek amaciyla diplomatik kanallarin isletilmesine soguk bakmiyor.

- Toplantinin gündemi neydi?

Bilhassa ülkede seçim sürecine girilen bir dönemde Türkiye, iç siyasette önemli yeri olan ve muhalefetin de sert bir dille elestirdigi Suriyeli siginmaci sorununa çözüm ariyor. Moskova'daki toplantida siginmacilarin dönüsü, sinir güvenligi ve terör örgütü PYD/YPG'ye yönelik ortak mücadele gibi konularin ele alinmis olmasi kuvvetle muhtemel.

Moskova'daki görüsmelerden medyaya yansiyan çok detayli bir bilgi mevcut degil. Türkiye ve Esed rejimi, kapali kapilar ardinda yürüyecek uzun ve zorlu bir sürecin ilk asamalarini yasiyor. Sunu da unutmayalim ki taraflar masaya Rusya'nin arabuluculuguyla oturuyor. Daha önce de taraflarin toplanmasi ve müzakerelerde bulunmasi öngörülmüstü. Hatta ocak ayi gibi disisleri bakanlari seviyesinde bir görüsme olacagi Disisleri Bakani Mevlüt Çavusoglu tarafindan belirtilmisti. Ancak, hem Türkiye ve Suriye'yi vuran deprem felaketi hem de Esed rejiminin çesitli ön kosullar öne sürmesi süreci sekteye ugratti. En son mart ayinin ortasinda taraflarin toplanmasi beklenirken rejimin Türkiye'yle görüsmek için Türk askerlerinin Suriye'den çekilmesini ve Ankara'nin muhalif güçlere verdigi destegi kesmesini ön sart olarak belirtmesi nedeniyle görüsmeler akamete ugradi. Sinir güvenligi bakimindan Türkiye'nin askerlerini yakin vadede Suriye'den çekmesi ise pek olasi görünmüyor.

- Bu toplanti sonrasinda Suriye meselesinin gelecegine dair neler söylenebilir?

2011 yilindan bu yana Suriye'de yasanan yikim ve Suriye kaynakli sorunlar nedeniyle Türkiye'nin ödemek zorunda kaldigi bedeller oldu. Güncel durumda Türkiye ve Esed rejimi arasinda ciddi bir güven sorunu oldugu su götürmez bir gerçek. Dolayisiyla yakin vadede Suriye krizinin çözümü için bu görüsmelerden olumlu bir sonuç çikmasi bir hayli zor. Hem güven bunaliminin asilmasi hem de bazi ortak noktalarda bulusulmasi uzun ve sancili bir süreç gerektiriyor.

Esed rejiminin ise Türkiye'de seçim sürecinin nihayete ermesini bekledigi söylenebilir. Zira Bessar Esed, Türk askerlerinin Suriye'den çekilmesi gibi taleplerinin kabul edilmeyecegini öngördügü için seçim öncesi Cumhurbaskani Recep Tayyip Erdogan'la bir resim vermekten imtina ediyor. Bununla birlikte iki tarafin da müzakerelerde karsilikli çikarlari bulunuyor. Kisa vadede bir çözüme ulasilamasa da sürecin uzun vadede iki tarafin istihbarat ve savunma konularindan sorumlu kadrolarinin yapacagi toplantilar üzerinden bir kivama getirilmeye çalisilacagi ve disisleri bakanlari seviyesinde bir görüsmenin gerçeklesmesi için çaba sarf edilecegi söylenebilir.

[Mehmet Emin Cengiz, Al Sharq Strategic Research'de Arastirmaci]

* Makalelerdeki fikirler yazarina aittir ve Anadolu Ajansinin editöryal politikasini yansitmayabilir.