3 SORUDA - Macron'un "yeni bir Afrika" yaklasimi nasil karsilandi?Dr. Huriye Yildirim Çinar- Gelinen süreçte Macron hükümetinin bilhassa güvenlik politikalarindaki basarisizligi ve kita üzerindeki ekonomik tahakkümü nedeniyle, eski sömürge ülkelerinde Fransa karsitligi artmis durumda

Dr. Huriye Yildirim Çinar, Emmanuel Macron'un 1-5 Mart tarihleri arasinda gerçeklestirdigi ve "yeni bir Afrika" yaklasimiyla yaptigi ziyaretlerin arka planini ve Afrika ülkelerince nasil karsilandigini AA Analiz için kaleme aldi.

• Macron’un “yeni Afrika açilimi”nin hedefleri nelerdir?

Fransa Cumhurbaskani Emmanuel Macron’un Gabon, Angola, Kongo Cumhuriyeti ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nden (KDC) olusan 4 ülkeyi kapsayan Afrika turunun ve "yeni bir Afrika" yaklasiminin özetle dört temel hedefi bulunuyor: Afrika’da Rusya'nin artan etkisini kirmak; Çin’in devasa ekonomik etkisine karsi kendi ekonomik çikar alanini korumak; Afrika’da Fransa'nin zarar gören prestijini onarmak ve ekonomik sorunlarla mücadele eden Fransiz kamuoyu nezdinde, Afrika’daki askeri politikalara muhalefeti azaltmak.

Macron 2017 yili seçim çalismalarindan beri Afrika’ya yönelik, Fransa'nin sömürge sonrasi Afrika ile kurdugu iliskileri ifade etmek için kullanilan "Françafrique” döneminin son bulacagi ve Batili kibirden arinmis, kazan-kazan ilkesi üzerine insa edilen yeni iliskiler tesis edilecegi yönünde vaatlerde bulunuyor.

Ancak gelinen süreçte Macron hükümetinin bilhassa güvenlik politikalarindaki basarisizligi ve kita üzerindeki ekonomik tahakkümü nedeniyle, eski sömürge ülkelerinde Fransa karsitligi artmis durumda. Öyle ki Mali, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Burkina Faso gibi eski Fransiz sömürgeleriyle gerilen iliskiler nedeniyle, Fransiz askerleri bu ülkelerden çekilmek zorunda kaldi. Bunu takiben, bahsi geçen devletler Fransa’nin kitadaki en büyük rakibi olarak görülen Rusya ile askeri alanda isbirligine girdi. Diger bazi Afrika ülkelerinde de Fransiz karsitliginin artmasi ve Rusya ile askeri isbirligi niyetlerinin belirmesinin ardindan Macron, prestijini artirmak ve Rusya’nin etkisini kirmak için askeri alanda yeni vaatlerle Afrika ülkelerini is birligi konusunda ikna etmek zorunda kaldi. Macron son seyahatinde, Fransa’nin Afrika’daki devletlerle çevreye duyarli ve sürdürülebilir kalkinmaya odaklanan yeni isbirligi modelleri gerçeklestirme niyetini yineledi. Macron, bu noktada özellikle Afrika’da ekonomik olarak devasa bir güce sahip olan Çin ile rekabet edemese de kendi ekonomik etki alanini muhafaza etmeyi amaçliyor.

Bu seyahatler, Fransiz kamuoyunda Afrika’da asker bulundurulmasina karsi siklikla yükselen elestirilere de bir cevap niteliginde. Açilimla birlikte, Afrika’da daha az Fransiz askeri bulundurulmasi ve üslerdeki yetki ve sorumluluklarin yerel hükümetlerle paylasilmasi gibi kararlarin, Afrika'ya ayrilan bütçeyi azaltarak bu elestirilerin önüne geçmesi bekleniyor.

• Fransa’nin sömürge dönemi yaklasimi sona erdi mi?

Fransa’nin ne kolonyal dönem ne de neokolonyal dönem yaklasimlari Afrika’da sona ermedi. Yakin zamanda da sona erecege benzemiyor. Macron birçok kez Afrika ile iliskileri temelden degistirecegine yönelik vaatlerde bulundu. Ancak söylem ve uygulamalar arasinda sürekli tutarsizliklar gözleniyor.

Örnegin, Macron Afrika’da demokrasiyi destekleyecegini söylemesine ragmen Nisan 2021’de Çad’da babasinin ölümünün ardindan yönetime el koyan Muhammed Idris Debi’yi destekledi. Ayrica kitada zedelenen Fransiz imajini tazelemek için Ekim 2021’de Afrikali sivil toplum üyeleri ve "influencerlar"dan olusan yaklasik 3 bin kisinin katildigi Fransa'nin Montpellier kentinde 28. Afrika-Fransa zirvesini organize etti. Ancak zirveye katilim saglayan tek devlet baskani Macron oldu ve kitadaki mevkidaslarini bu zirveye davet etmemesi oldukça elestirildi. Macron’un iliskilerin seyrini tek basina belirlemeye çalismasi, Afrikali liderler tarafindan kibirli ve buyurgan kolonyal aliskanliklarin devam etmesi seklinde yorumlandi. Keza Afrika’ya baskan olarak yaptigi ve "yeni açilim" söylemleriyle Fransiz imajini düzeltmeyi amaçladigi son seyahatinde de Kongo Demokratik Cumhuriyeti Cumhurbaskani Felix Tshisekedi ile ortak basin toplantisinda yasanan kriz Macron’un tutumlarinda bir degisiklik olmadiginin bir göstergesi niteliginde.

Askeri konularda da köklü degisiklikler olmayacak. Çünkü açilim sonrasi Fransa'nin Afrika’daki üslerini kapatmasi ve askeri varligini tamamen sonlandirmasi mümkün degil. Senegal, Fildisi Sahili ve Gabon’daki üslerde yetki ve sorumluluklari ev sahibi ülkeyle paylasacak. Hatta arzu edilirse dis aktörlerle isbirligine de gidilebilecek. Ancak Cibuti’deki stratejik konumu yüksek üste yalnizca Fransiz askeri unsurlari bulunacak. Ilerleyen süreçte, kita genelinde toplamda 6000 civari olan asker sayisi azaltilacak ve Afrika ülkeleriyle askeri isbirliginde daha çok egitim ve teknik destek konularina odaklanilacak.

• Afrika ülkeleriyle Fransa’nin veya diger Batili ülkelerin iliskileri nereye gidiyor?

Afrikali ülkeler basta Fransa olmak üzere Batili ülkelerle iliskilerinden memnun degil. Çünkü Batili ülkeler uzun yillardir kita devletleriyle imzaladiklari güvenlik ve askeri alanlardaki anlasmalara ragmen bölgedeki terörizm, iç savas ve sinir asan suçlara karsi beklenilen performansi sergileyemediler. Hatta neokolonyal tutumlariyla Afrika’daki güvenlik meselelerinin daha da karmasik bir hal almasina neden oldular. Ayrica kita ülkelerinin kalkinmasi ve ekonomik gelismesi adina verilen sözler de yerine getirilmedi. Ticari alandaki iliskiler hep Bati yararina hizmet edecek sekilde gelistirildi. Netice olarak kita ülkeleri, güvenlik endiselerini bertaraf edecek, bölgede baris, istikrar ve refahin tesisine yardim edecek yeni aktörlerle isbirligi arayisina girdi.

Bu arayis sürerken, 2014 Kirim isgalini takiben uluslararasi alanda yalnizlasan Rusya da siyasi destek bulmak ve ekonomik gücünü artirmak için Afrika’ya yönelmis durumda. Askeri alanda güçlü bir konuma haiz Moskova yönetiminin Afrika devletlerine nakit ödeme geregi olmadan güvenligi saglama konusunda verdigi güvencelerle çok kisa bir süre kitada Rus etkisinin arttigini gördük. Ukrayna-Rusya Savasi da Rusya’nin Afrika’daki etkisinin ne denli arttiginin görülmesini sagladi. Basta Fransa ve Ukrayna olmak üzere Batili ülkeler kitada Rus etkisinin kirilmasi ve savasta elinin zayiflamasi için ciddi bir çaba sarf ederek Afrika’ya seyahatlerini artirdi.

Diger yandan Donald Trump döneminde Afrika’daki dis politika odaginin büyük kismini Asya Pasifik bölgesine kaydiran Amerika Birlesik Devletleri (ABD) de yeniden kitaya yöneldi. Baskan Joe Biden, 2022 aralik ayinin sonunda gerçeklesen ABD-Afrika zirvesinde kitaya 3 yilligina 55 milyar dolarlik kaynak aktarma sözü vererek, bölgeye hizli bir dönüs gerçeklestirdi.???????

Özetle; küresel aktörlerin Afrika üzerinde büyük bir rekabete girdigini söylemek mümkün. Batililar, Rusya'nin ve Çin’in kitadaki etkisini sinirlamak istiyor. Diger yandan; Türkiye, Hindistan, Brezilya ve Japonya gibi yeni aktörler de Afrika’da yükseliyor.

[Dr. Huriye Yildirim Çinar, TASAM Afrika Enstitüsü Es-Direktörü]

* Makalelerdeki fikirler, yazarina aittir ve Anadolu Ajansinin editöryal politikasini yansitmayabilir.